Sacrosanctum concilium

[…]

6. […]

Dapi lu ha la Baselgia mai tralaschau da serimnar en assemblea per celebrar il misteri pascal: cun leger «en tut las Scartiras quei che pertucca il Messias» (Lc 24,27); cun celebrar l’eucaristia, ella quala «vegnan mess el present la victoria ed il triumf de sia mort», engraziond «a Diu per siu dun nunexprimibel» (2 Cor 9,15) en Jesus Cristus, «per laud de sia gloria» (Ef 1,12). E tut quei ella forza dil Spert Sogn.

7. Per realisar in’ovra aschi gronda [il misteri pascal] ei Cristus adina presents en sia Baselgia, ed en moda particulara all’acziun liturgica. […]

Perquei ei la liturgia vegnida considerada cun raschun sco execuziun della funcziun sacerdotala de Jesus Cristus. En ella vegn la sanctificaziun dil carstgaun signada cun segns veseivels e realisada entras mintga segn en atgna moda. En ella vegn il cult public integral exequius dal tgierp mistic de Jesus Cristus […]

Perquei ei scadina celebraziun liturgica, schi lunsch ch’ella ei ovra de Cristus sacerdot e de siu Tgierp, la Baselgia, ina acziun sontga per excellenza sco buc in autra acziun della Baselgia […].

8. Ella liturgia terrestra participein nus ordavon alla liturgia celestiala che vegn celebrada dil sogn marcau de Jerusalem, encunter al qual nus pelegrinein, leu nua che Cristus sesa da vart dretga dil Bab […].

9. La sontga liturgia exaurescha buca l’entira acziun della Baselgia […].

10. Nuotatonmeins ei la liturgia il tgiembel viers il qual l’acziun della Baselgia tenda, la fontauna dalla quala tut sia energia nescha. […]

[…]

14. La mumma Baselgia giavischa fetg che tut ils fideivels vegnien purtai alla cumpleina, cunscienta ed activa participaziun allas celebraziuns liturgicas. Quei pretenda gia la natira della liturgia sezza ed alla quala il pievel cristian, «la schlatta elegida, il sacerdozi regal, la naziun sontga, il pievel ch’ei daventaus siu possess [siu pievel]» (1 Pd 2,9; cfr. 2,4s), ha dretg e duer en vertit dil batten. A questa cumpleina ed activa participaziun digl entir pievel eis ei da dar la pli gronda attenziun tier la renovaziun e promoziun della sontga liturgia. Eis ella gie l’emprema ed indispensabla fontauna, dalla quala ils fideivels san prender il ver spért cristian. […]

[…]

[…]

24. L’impurtonza della Sontga Scartira ei fetg gronda ella celebraziun liturgica. Dalla Sontga Scartira vegnan las lecziuns pridas che vegnan lu explicadas ella homilia [v.d. priedi], ed era ils psalms ch’ins conta. Dal flad e spért della Sontga Scartira ein las oraziuns emplenidas ed ils himnis liturgics; dad ella prendan la finala las acziuns ed ils gèsts liturgics lur significaziun pli profunda. Ord quei motiv ei ina enconuschientscha viva e sentida della Sontga Scartira necessaria per promover la refuorma, il progress e l’adaptaziun della liturgia […].

[…]

26. Las acziuns liturgicas ein buca acziuns privatas, mobein celebraziuns della Baselgia che ei «sacrament dell’unitad», vul dir pievel sogn rimnau ed ordinau sut la guida dils uestgs.

Perquei appartegnan talas acziuns agl entir Tgierp della Baselgia […].

[…]

29. È ils ministrants, lecturs, commentaders ed ils commembers dils chors de baselgia exequeschan in ver survetsch liturgic. […] Perquei ston els vegnir introduci, mintgin en sia moda, attentamein el spért della liturgia, ed instrui per ch’els cumpleneschien lur pensum en dretga moda ed en uorden.

[…]

33. Malgrad che la sontga liturgia ei oravontut cult dalla maiestad divina, eis ella tuttavia era ina reha fontauna d’instrucziun per il pievel cartent (cf. Concil da Trient). Ella liturgia plaida Diu a siu pievel, e Cristus annunzia aunc adina siu Evangeli; il pievel da sia vart rispunda a Diu cun il cant e cun l’oraziun. Leutier vegnan las oraziuns ch’il presbiter plaida ella rolla da Cristus alla testa dell’entira assemblea drizzadas a Diu, plidadas en num digl entir pievel sogn da Diu e da tut quels ch’assistan. Ils segns veseivels che la sontga liturgia applichescha per marcar las caussas divinas nunveseivlas, ein la finala vegnidas tscharnidas da Cristus ni dalla Baselgia. Pia, buca mo cu ins legia quei ch’ei vegniu «scret per nossa instrucziun» (Ro 15,4), mobein era cu la Baselgia ura, conta ni agescha, vegn la cardientscha dils participonts nutrida. Lur cors vegnan alzai tier Diu per render ad el in laud raschuneivel e per retscheiver pli abundontamein sia grazia.

Perquei duein las suandontas normas generalas vegnir risguardadas per la restauraziun [dalla liturgia].

[…]

35. Sinaquei ch’ei seigi pli clar co il ritus ed il plaid ein intimamein uni ella liturgia ston ins risguardar:

1° Ellas celebraziuns liturgicas duei la lectura della Sontga Scartira esser pli abundonta, pli variada e pli adattada. […]

3° Ins duei era encurir da far ina catechesa pli directamein liturgica; duront ils rituals sezs duein cuortas exposiziuns e declaraziuns haver plaz, tut tenor necessitad. E quei cun formulaziuns stabilidas ni libramein, ni cun plaids destinai dad esser recitai dal presbiter ni dal minister cumpetent els muments pli adattai.

4° Ins duei promover la celebraziun dil plaid de Diu a caschun dellas vigelgias dellas fiastas pli solemnas, ni mintgaton duront la jamna el temps d’advent e de cureisma. Oravontut en loghens nua ch’in presbiter maunca. En quei cass duei in diacon ni in’autra persuna delegada dagl uestg direger la celebraziun.

[…]

[…]

48. La Baselgia metta peisa ch’ils fideivels assistien a quei misteri della cardientscha buca sco aspectaturs mets ni sco jasters, mobein ch’els participeschien pertschartamein alla sontga acziun cun capir bein ses ritus e sias oraziuns; e ch’els seigien formai dal Plaid de Diu e senutreschien alla meisa dil tgierp dil Segner; ch’els engrazien a Diu; ch’els offereschien l’unfrenda senza macla buca mo tras ils mauns dil minister, mobein ensemen cun el ed emprendien da purtar sesez sco dun; e ch’els vegnien da di en di perfecziunai ell’unitad cun Diu entras la mediaziun de Cristus, aschia che Dieus seigi finalmein tut en tuts.

[…]

56. Las duas parts che constitueschan en in cert senn la messa, quei ei la liturgia dil Plaid e la liturgia eucaristica, ein unidas ensemen en moda schi stretga da formar in sulet act cultic. […]

[…]

[…]

99. Damai ch’igl uffeci divin ei la vusch della Baselgia, vul dir de tut il tgierp mistic de Cristus che lauda publicamein Diu, […]

100. […] duein ils pasturs dellas olmas mirar che las uras (horas) principalas, specialmein las viaspras, vegnien celebradas en baselgia cun participaziun communabla. Ins duei era recumandar ch’ils laics reciteschien igl uffeci divin, u ensemen cun ils spirituals, ni uni denter els, ni è persuls.

[…]

[…]

106. Tenor la tradiziun apostolica che ha siu origin il medem di della Levada de Cristus, celebrescha la Baselgia il misteri de Pastgas mintga otg dis, numnadamein il di che secloma gestamein il di dil Segner (lat. dies dominica) ni dumengia. Quei di duein ils fideivels serimnar en assemblea per tedlar il plaid de Diu e prender part all’eucaristia, e far aschia memoria della passiun, della levada e della gloria dil Segner Jesus e render aschia engraziament a Diu che ha «fatg renescher els, per ch’els hagien ina viva speronza tras levada de Jesus Cristus» (1 Pd 1,3). Ord quei motiv ei la dumengia la fiasta primordiala che duei esser proponida e messa a cor alla pietad dils fideivels, aschia che quei di resulti era sco di de legria e de ruaus dalla lavur. Ad ella duei buc in autra solemnitad vegnir preferida che fuss buca da fetg gronda impurtonza. Pertgei la dumengia ei il fundament ed il coc de tut igl onn liturgic.

[…]